Dydy’r gwaith tirweddu yng Ngardd Gobaith ddim ar ben, felly ni fedrwn ei blannu eto. Yn ffodus mae rhandiroedd Pen y Foidr yn caniatau inni blannu eu mathau Cymreig o goed afalau, eirin, damson a gellyg ar hyd clawdd y gogledd yng nghefn Gardd Gobaith.
Roedd y tywydd yn arswydus, gwynt cryf a glaw trwm iawn. O’r deuddeg o bobl a oedd wedi trefnu’n wreiddiol, dim ond Nina lwyddodd i ddod 💪. Byddem wedi gohirio, ond roedd y coed wedi bod mewn sachau ers dros wythnos ac roedd angen eu plannu. |
Tywydd gwlyb iawn, gwyntog iawn
Rydyn ni felly wedi creu cyfres o fideos byr i grynhoi’r prif bwyntiau wrth blannu coed ffrwythau:
- Gwnewch dwll dim ond digon o faint i’r gwreiddiau. Does dim angen twll rhy fawr, na thwll sgwâr, ac yn sicr dim gwrtaith ynddo.
- Anelwch y prif wreiddyn i gyfeiriad y gwynt cryfaf. Mae hyn yn ysgogi tyfiant yn y gwraidd ac yn angori’r goeden gyfan.
- Does dim angen gosod pren cynnal wrth unrhyw goeden led-egniol neu egniol; dim ond rhai gyda chor-goed yn enw’u gwreiddgyff.
Daw’r coed i gyd oddi wrth Ian Sturrock, ac maent i gyd yn fathau Cymreig diddorol iawn. Maent i gyd ar wreiddgyff 4m o uchder a llydan (MM106 ar gyfer afalau, Colt ar gyfer ceirios, St Julien ar gyfer eirin, Quince A ar gyfer gellyg):
- Afal ’Gwell na mil’
- Afal ’Marged Nicolas’
- Afal ‘Morgan Sweet’
- Afal ‘Pig Aderyn’
- Afal ‘Pig y Golomen’
- Afal ‘Pren Glas’
- Ceirios ‘Cariad’
- Damson ’Abergwyngregyn’
- Gellygen ‘Brenhines yr Wyddfa’
- Gellygen ‘Penrhyn Castle’
- Eirinen ‘Denbigh’
Mae yna 15 coeden i gyd, ac fe af nôl i dynnu lluniau o’r holl labeli a chreu rhestr OpenStreetMap a’r data arni. Fe wnaf labeli metel hefyd, a fydd yn para mor hir â’r goeden. Bydd y labeli plastig yn dod i ffwrdd ar ôl ychydig flynyddoedd, a bydd cortyn yn torri i mewn i’r rhisgl wrth i’r goeden dyfu.
Gwnewch y labeli fel y byddwch yn troelli rhuban anrheg!
Mae’r rhain wedi eu gwneud gan ddefnyddio Dymo Rhino M1011 a brynais yn ail law yn weddol rad.
Roedd cardfwrdd gwarchod gyda’r coed, ond a dweud y gwir roedd y rhain yn dechrau dod yn ddarnau eisoes yn y glaw! Mae’n siwr na fyddan nhw’n para mwy nag ychydig wythnosau, felly bydd angen rhoi rhai plastig sy’n pydru yn eu lle. Mae angen pethau i warchod rhag niwed gan gwningod a chnofilod.
Mae’r prennau yno i warchod y coed rhag cael eu torri i lawr
Gosodais ychydig bystion hefyd ryw droedfedd oddi wrth y goeden, oherwydd bydd tractor bach a pheiriant lladd gwair yn dod ar hyd y llwybr ym mis Awst, pan fydd y borfa’n uchel a’r coed wedi’u gorchuddio. Bydd y pren yn tynnu sylw’r gyrrwr!